2025 kışını, uzun yıllardır görmediğimiz kadar soğukla haşır neşir olarak geçirdik. Okulları tatil edecek kadar kar da yağdı, zirai don nedeniyle meyve sebzeler de yandı.

Tam bitiyor derken kazma kürek yaktıran bahar ayları da cabası…

Ama artık, soğuktan büzüştüğümüz yerden yavaşça sıyrılma vakti. Toprağa, suya ve havaya düşen cemreler, mayıs ayında içimize de düşüyor ve yaklaşan Hıdırellez ateşi gönlümüzü kıpır kıpır ediyor. 

Her yıl 5-6 Mayıs tarihlerinde kutlanan Hıdırellez, bu yıl da Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde, kendine has ritüellerle yaşatılacak. 

Hızır ve İlyas figürlerinin buluştuğuna inanılan bu özel günde dileklerinizi nasıl yansıtacağınıza dair bir rehber hazırlık. Hıdırellez efsanesinin kültürel anlamlarını da derledik.

Fayn bu hafta, Hıdırellez ateşini körüklüyor ve elinize birer kağıt kalem almanızı öneriyor. 

Hıdırellez nedir?

Hıdırellez her sene, 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece kutlanan, mevsimlik bir bayram. Orta Asya, Orta Doğu, Anadolu ve Balkanlar’da çeşitli biçimlerde ve farklı adlarla ama ortak bir temada yıllardır kutlanıyor. 

Ruz-ı Hızır da denen Hıdırellez gününde karada zorda kalanların yardımcısı olduğu düşünülen Hızır ile, denizlerde darda kalanlara el uzatan İlyas’ın buluştuğuna inanılıyor. 

Bu özel buluşmanın hikmeti ise o gün dilenen dileklerin gerçekleşeceğine dair duyulan inanç. 

Baharın gelişinin şerefine geniş alanlarda büyük ateşler yakılıyor, becerebilenler bu ateşin üstünden atlıyor. Bir kağıda ayrıntılarıyla resmedilen dilekler, gül dalına bağlanıyor, toprağa gömülüyor, suya atılıyor. 

Hıdırellez geleneği, 2017’den beri, UNESCO’nun “İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi”nde yer alıyor.

Hızır ve İlyas kim?

Hıdırellez, köken olarak da Hızır ve İlyas kelimelerinin birleşmesiyle oluşan bir isim. Halk dilinde Hızır, Hızır Peygamber, Hızır Nebi ya da Hızır Aleyhisselam şeklinde de anılıyor. 

Ancak Hızır ismiyle anılan bu şahsiyetin kim olduğu net olarak bilinmiyor. Bir inanışa göre Hızır, ab-ı hayattan (ölümsüzlük suyu) içtiği için kıyamete kadar yaşayacak efsanevi bir kişilik. Bu kişilik, çeşitli kılık ve görünümlerde insanların arasına karışıyor ve zor anlarda onlara gizli bir yardım eli uzatıyor. 

Hızır’ın kim olduğuna dair bir başka görüş ise onun, Kuran’da Kehf suresinde anlatılan Musa Peygamber kıssasındaki kurtarıcı kişilik olduğu. Kıssada Musa Peygamber’in karşısına çıkan manevi kılavuzun Hızır olduğuna inanılsa da Hızır’ın kişiliğine dair eldeki bilgiler ve yorumlar muhtelif ve çelişkili.