23 Eylül Pazartesi gününe, senarist ve yönetmen Tomris Giritlioğlu’nu kaybettiğimiz haberiyle başladık. Salkım Hanımın Taneleri filmiyle üne kavuşmuş, Çemberimde Gül Oya, Hatırla Sevgili gibi yapımlarla dönem dizilerini hepimize sevdirmiş Giritlioğlu’nun vefatı, şüphesiz hem sinema - dizi sektörü için hem de sevenleri için büyük bir kayıp.
1924 mübadelesinden 6-7 Eylül Olayları’na, 27 Mayıs İhtilali’nden 12 Eylül’e, yakın geçmişimizdeki önemli olaylara değinen yapımların mimarı Giritlioğlu, 1957 yılında babasının görev yeri olan Konya’nın Kadınhanı ilçesinde doğdu. TED Ankara Koleji’ndeki eğitiminin ardından Hacettepe Üniversitesi’nde İngiliz Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi.
Üniversitenin ardından TRT’de çevirmen olarak çalışmaya başlayan Giritlioğlu, burada yönetmenliğe dair ilk tecrübelerini kazandı. Belgesel Programlar Müdürlüğü’nde çalıştı.
1999 yılında yönetmenliğini yaptığı ve Varlık Vergisi’ni anlattığı, Yılmaz Karakoyunlu’nun aynı adlı romanından uyarlanan Salkım Hanımın Taneleri filmi, Altın Portakal Film Festivali’nde “En İyi Film” ödülünü kazandı.
Salkım Hanımın Taneleri’nin devam filmi niteliğinde olan Güz Sancısı ise 2008 yılında yayınlandı.
Giritlioğlu TRT’den emekli olduktan sonra özel televizyonlar için dizi projeleri üretmeye başladı.
Bu projeler içinde en bilinenleri olan Çemberimde Gül Oya ve Hatırla Sevgili gibi diziler, hâlâ çok seviliyor ve izleniyor.
Güncel dizilerin hakkında konuşmaktan imtina ettiği sağ-sol çatışması, darbenin toplumsal etkileri gibi önemli konuları işlemesindeki cüreti ve özgün hikâye yaratımıyla televizyonlara yeni bir dokunuş getiren ünlü yönetmen, yaklaşık on senedir herhangi bir yapımda yer almamıştı.
Bir süredir kanser tedavisi gören Giritlioğlu, 23 Eylül Pazartesi günü 67 yaşında hayatını kaybetti.
Biz de kendisini, çok sevdiğimiz projeleriyle uğurlayalım istedik ve yapımcı, yönetmen ya da proje tasarımcısı olarak yer aldığı film ve dizilerden bazılarını bu yazıda derledik.
Suyun Öte Yanı (1991), [Film, yönetmen]
Suyun Öte Yanı, Tomris Giritlioğlu’nun ilk uzun metrajlı filmi. Henüz TRT’de çalışırken çektiği ve yönetmenliğini yaptığı film, 11. Uluslararası İstanbul Film Festivali’nde Jüri Özel Ödülü ile En İyi Yönetmen Ödülü’ne layık görülmüştü. 12 Eylül sonrası hapisten çıkan bir öğretim üyesi ile 1924 mübadelesi sonrası Girit’ten Cunda’ya yerleşen birinin kesişen hikâyelerine odaklanan film, Feride Çiçekoğlu’nun aynı adlı romanından uyarlandı. Politik dram türündeki yapımın başrollerinde ise Halil Ergün, Nur Sürer, Selçuk Yöntem gibi isimler yer alıyor.
Yaz Yağmuru (1994), [Film, yönetmen ve senarist]
Tomris Giritlioğlu’nun yönetmenliği kendisine ait olan, senaryosunu ise Ümit Ünal ile birlikte yazdığı Yaz Yağmuru, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın aynı adlı öyküsünden yapılan bir uyarlama. Romanı üzerine çalışan bir yazar ve yağmurlu bir günde evinin bahçesinde aniden beliren bir genç kız… Hayali bir karşılaşma mı yoksa gerçek bir ilişki mi ikilemine düşüren deneysel bir hikâye… 1994 yapımı filmin başrollerinde, Meral Çetinkaya ve Selçuk Yöntem yer alıyor.
80. Adım (1996), [Film, yönetmen]
12 Eylül Darbesi’nin ardından hesaplaşmaya tutuşan arkadaşları konu edinen 80. Adım, yönetmeni Giritlioğlu’na 15. Uluslararası İstanbul Film Festivali’nde “Yılın En İyi Türk Filmi” ödülünü getirmişti. Eski eylemci bir grup arkadaşın, kendi aralarında girdikleri iç hesaplaşma ve sorgulamalara dayalı filmin başrollerinde Haluk Bilginer, Zuhal Olcay, Levent Ülgen ve Hümeyra gibi isimler yer alıyor. Mehmet Eroğlu’nun Yarım Kalan Yürüyüş adlı romanından uyarlanan filmin senaryosunun yazımı da yine Eroğlu’nun kendisine ait.
Salkım Hanımın Taneleri (1999), [Film, yönetmen]
Yılmaz Karakoyunlu’nun aynı adlı romanından uyarlanan ve Tomris Giritlioğlu’nun yönetmen olarak ünlenmesine sebep olan Salkım Hanımın Taneleri, Varlık Vergisi kararının ardından yaşananlara odaklanıyor. Oyuncuları arasında Hülya Avşar, Kamran Usluer, Zuhal Olcay, Derya Alabora ve Zafer Algöz gibi ünlü simaların yer aldığı film, 72. Akademi Ödülleri’nde, “Yabancı Dilde En İyi Film” dalında Türkiye’nin Oscar aday adayı olarak seçilmiştir.
Güz Sancısı (2009), [Film, yönetmen]
Salkım Hanımın Taneleri’nin devam filmi niteliğinde olan Güz Sancısı da yine Yılmaz Karakoyunlu’nun aynı adlı romanından uyarlanan ve Giritlioğlu’nun yönetmenliğini üstlendiği bir yapım. Senaryosunu Etyen Mahçupyan ile Nilgün Öneş’in yazdığı ve 6-7 Eylül Olayları’na odaklanan filmin oyuncuları arasında Beren Saat, Okan Yalabık, Belçim Bilgin ve Murat Yıldırım gibi isimler yer alıyor.
Gülbeyaz (2002-2003), [Dizi, proje tasarım]
Tomris Giritlioğlu’nu anarken filmlerinin yanında televizyon dizilerine de yer vermemek olmaz. Daha çok proje tasarımcısı olarak yer aldığı ve ekranlarda daha önce işlenmemiş konulara yer verdiği televizyon dizilerinin ilk örneklerinden biri, Gülbeyaz. Gülbeyaz sayesinde Kazım Koyuncu geniş kitlelerce tanındı, Karadeniz müziği daha çok kişi tarafından dinlenir oldu ve Şevval Sam’ı pek çoğumuz Karadenizli sandık. Başrollerini Şevval Sam ile Nejat İşler’in paylaştığı ve birbirine düşman iki Karadenizli ailenin yaşadıklarına odaklanan dizinin ünü Karadeniz’i aşıp tüm Türkiye’yi sarmış ve zamanının en sevilen dizileri arasına girmiştir.
Çemberimde Gül Oya (2004-2005), [Dizi, proje tasarım]
Proje tasarımı Tomris Giritlioğlu’na ait olan, yönetmenliğini ve senaristliğini ise Çağan Irmak’ın yaptığı politik-dram türündeki dizi, 12 Eylül 1980 öncesinde bir konakta yaşamları kesişen ve toplumun çeşitli kesimlerinden gelen bir grup insanın öyküsünü anlatıyor. Hikâyenin merkezinde Yurdanur ve Mehmet karakterlerinin aşkı yer alsa da özellikle Mehmet’in politik geçmişi ve anlatılan dönemin siyasi atmosferi, diziyi tehlikeli sularda yüzdürüyor. Öyle ki Çağan Irmak bir röportajında “bu dizinin tutması bir mucize” demiş. İyi ki tutmuş ve iyi ki bu hikâyeyi 40 bölüm boyunca izlemişiz.
Hatırla Sevgili (2006-2008), [Dizi, proje tasarım]
Siyasi görüşlerinin farklı yönlerde şekillenmesi nedeniyle artık birbirine düşman olmuş iki eski dostun, Rıza ve Şevket’in çocukları Ahmet ve Yasemin, birbirlerine âşık olurlar. Bu aşkın önündeki tek engel, yalnızca ailelerin uzlaşmazlığı değil dönemin çalkantılı politik iklimidir de aynı zamanda. Menderes’in uçak kazasından 27 Mayıs’a, ihtilal sonrası idamlardan 12 Mart Muhtırası’na, 1960’lı ve 70’li yıllardaki öğrenci hareketlerinden devrimci sola, televizyonlarda görmeye alışık olmadığımız pek çok konuyu işleyen unutulmaz dizilerden biridir Hatırla Sevgili. Öyle bir dizi düşünün ki Adnan Menderes, Deniz Gezmiş, Mahir Çayan, Necip Fazıl Kısakürek ve hatta Recep Tayyip Erdoğan bile birkaç dakika da olsa canlandırılmış olsun. Tomris Giritlioğlu düşünmüş ve proje tasarımını üstlendiği dizi tam 68 bölüm boyunca yayınlanmayı sürdürmüş.
Bu Kalp Seni Unutur mu? (2009-2010), [Dizi, proje tasarım ve yapımcı]
Hatırla Sevgili’nin devamı niteliğinde olan fakat birkaç karakter haricinde ortak karakterlere yer vermeyen Bu Kalp Seni Unutur mu, ele aldığı dönem itibariyle de Hatırla Sevgili’nin bıraktığı yerden, 1980 Darbesi’nin sonrasından devam ediyor. Tomris Giritlioğlu’nun yapımcılığını üstlendiği dizinin, normal şartlarda 12 Eylül 1980 Darbesi’nden başlayarak 2002 yılında AKP’nin iktidara geldiği döneme kadar olan süreci anlatması planlanmış. Ancak yapım şirketiyle yaşanan ekonomik sorunlar nedeniyle yalnızca 17 bölüm çekilebilmiş ve ardından yayından kaldırılmış. Başrollerinde Melis Birkan, Bülent İnal, Berrak Tüzünataç gibi isimlerin yer aldığı dizi, Giritlioğlu stili politik dram türündeki televizyon dizilerinin son örneklerinden biri. Bu yüzden 17 bölüm gibi kısa bir sürede ve hikâye tamamlanmadan bitse de izlemeye değer.
Kayıp Şehir (2012-2013), [Dizi, proje tasarım]
Tomris Giritlioğlu’nun ekranlara veda etmeden evvel proje tasarımcısı olarak imzasını attığı son yapımlardan olan Kayıp Şehir, İstanbul’un arka sokaklarında geçen ve toplum tarafından dışlanmış uç karakterlere yer veren bir yapım. Senaristleri arasında Murat Uyurkulak ve Seray Şahiner gibi yazarların yer alması, jenerik müziğini Sezen Aksu’nun bestelemesiyle öne çıkan dizinin başrollerinde Gökçe Bahadır, İlker Kaleli ve Nazan Kesal gibi isimler yer alıyor.
Yazan:
Sinem Hızarcı
Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler okudu. Kültürel İncelemeler üzerine çalışıyor.
