Regl olmak, rahmi ve yumurtalıkları sağlıklı çalışan her birey için hayatın olağan bir döngüsü.
Her ay, dünya çapında iki milyardan fazla insan regl oluyor.
Ne var ki regl, biyolojik olarak ne kadar düzenliyse, toplumsal koşullar da zaman zaman o kadar düzensiz olabiliyor.
Savaşlar, göçler, krizler ve yoksulluk… Tüm bu olumsuzluklara rağmen devam eden menstrüel döngü, dünya çapında pek çok kadını regl yoksulluğuyla baş başa bırakıyor.
Dünya Bankası’nın verilerine göre evrensel olarak en az 500 milyon birey, menstrüel döngülerini sağlıklı bir şekilde yönetebilmek için gerekli olanaklardan yoksun.
Geçmişe kıyasla regl ürünleri artık daha çeşitli, daha erişilebilir ve zahmetsiz. Ama herkes için değil.
Regl olmak birçok insanın hayatının sıradan bir parçasıyken, milyonlarca kişi için hâlâ zorlu bir mücadelenin adı.
Regl yoksulluğu nedir?
Regl yoksulluğu, regl olan bireylerin bu dönemdeki temel ihtiyaçlarını karşılayamamaları anlamına geliyor. Buna menstrüel hijyen ürünlerinin yanında temiz su, çöp kutusu, temiz ve güvenli bir tuvalete erişim gibi fiziksel imkanlar da dahil. Zira dünya çapında 1,5 milyardan fazla insan hâlâ özel tuvaletler gibi temel hijyen koşullarına sahip değil.
Regl dönemini sağlıklı bir şekilde geçirememek ve gerekli hijyen koşullarına sahip olamamak, hak ve özgürlükleri de kısıtlayan bir gerçek.
Örneğin İngiltere’deki bir araştırmaya göre, katılımcı genç kızların yüzde 27’si menstrüel ürünlere ulaşımı kısıtlı olduğundan bu dönemde evden çıkmayı reddettiğini paylaşıyor. Buna okula devam edememek de dahil…
Regl yoksulluğu, gelir düzeyi ve yaşanan bölge gibi faktörlere bağlı olarak değişse de aslında sanılandan çok daha yaygın bir global halk sağlığı sorunu.
Organik içerikli ürünleriyle bilinen yeni nesil menstrüel ürünler markası beije, bu Black Friday’de tüketim çılgınlığına karşı ezber bozan bir adım atıyor. 28 Kasım Cuma günü sitesini alışveriş için değil, yalnızca dayanışma için açık tutuyor. Siteye giren ve sepetine ürün eklemek isteyen kullanıcıların karşılaşabileceği tek seçenek var: “Askıda Ped”. beije, bu yolla regl yoksulluğuna dikkat çekmeyi ve bağış kültürünü yaygınlaştırmayı amaçlıyor.
Dünyadan örnekler
Biraz rakamlara bakalım…
Sahra Altı Afrika’da ergenlik çağındaki genç kızların yarıdan fazlası, regl dönemlerinde gerekli hijyen koşullarını sağlayamıyor.
Yeni Zelanda’da her 12 gençten birinin regl yoksulluğu nedeniyle eğitiminin aksadığı biliniyor. Bu yüzden 2021’den beri okullarda ücretsiz regl ürünleri dağıtımı projesi gerçekleştiriliyor.
Bangladeş Ulusal Hijyen Araştırması’na göre, regl görenlerin yüzde 80’den fazlası hijyenik ped ya da tampon yerine eski kumaş parçası, pamuk ya da yün parçaları gibi materyaller kullanıyor. Yine aynı araştırmaya göre, görüşülen genç kız grubunun yüzde 40’ı ayda ortalama üç gün, regl ürünlerine erişimde yaşadıkları zorluk nedeniyle okula devam edemiyor.
Ancak regl yoksulluğu yalnızca bir “gelişmemiş ülke” sorunu olmaktan daha ötesi. Amerika Birleşik Devletleri’nde de başta düşük gelir grubuna mensup olanlar olmak üzere, her dört gençten ve her üç yetişkinden biri, regl ürünlerini satın almakta zorlanıyor.
Birleşik Krallık’ta regl ürünlerine erişimde zorluk yaşayan %30’luk kesimin yarısından fazlası, bu dönemde hijyenik regl ürünleri yerine tuvalet kağıdı kullandığını beyan ediyor.
Türkiye’de durum ne?
Elbette bu durum Türkiye’de de çok farklı değil. Ancak Türkiye’de regl yoksulluğu üzerine yapılan istatistiksel çalışmalar kısıtlı.
Bu çalışmalardan birini gerçekleştiren Derin Yoksulluk Ağı, pandemi döneminde İstanbul’un 34 ilçesindeki 103 hane ile görüştü ve araştırma, katılımcıların %82’sinin hijyenik pedlere erişiminin olmadığını ortaya çıkardı.
Konuşmamız Gerek Derneği’nin 2022 tarihli “Türkiye’de Regl Yoksulluğu Araştırması”nda da tablo pek farklı değil. Türkiye’nin 81 ilinden, 18 yaş üstü 4 binden fazla katılımcıyla gerçekleştirilen araştırmaya göre, katılımcıların yaklaşık beşte biri, sabun ve temiz su gibi ürünlere dahi erişemiyor. Aynı araştırmaya göre yaklaşık %30 oranında katılımcı, regl ürünlerine ulaşmakta zorluk yaşadığını beyan ediyor.
Regl ürünlerine erişim konusunda en çok zorluk yaşayan gruplardan biri üniversiteliler. “Ped dayanışma kutuları” gibi yöntemlerle regl yoksulluğuyla baş etmeye çalışanlar da var, artık şartlar gereği “Pedi olan var mı?” sorusunun bile tedavülden kalktığını düşünenler de…
Regl yoksulluğunda bir diğer dezavantajlı grup ise mevsimlik işçiler. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Irmak Saraç, “Geçici tarım işçilerinde, emicilik sağlamak için yaprağın üzerine toprak koyduklarını duyuyoruz.” diyor.
Hijyenik regl ürünleri yokluğunda başvurulan buna benzer yöntemler ise çeşitli sağlık problemlerine kapı aralıyor.
beije, kurulduğu günden bu yana her yıl net kârının %20’sini ve kullanıcılarından gelen “Askıda Ped” bağışlarını bir havuzda toplayarak regl yoksulluğuyla mücadele eden kişi ve kurumlara ped bağışında bulunuyor. Bugüne kadar 5 milyon 346 bin 384 adet ped bağışı, bu yolla ihtiyaç sahiplerine ulaştı. Bu rakamın içinde bir pay sahibi olmak, yalnızca bir kahve fiyatına satın alınabilen “Birey için Askıda Ped”lerle mümkün.
Regl ürünleri neden hâlâ lüks?
Regl yoksulluğuyla mücadelede regl ürünleri fiyatlandırmasının ve bu anlamda devletin kolaylaştırıcılığının önemi büyük. Örneğin İskoçya, 2022 yılında regl ürünlerini tamamen ücretsiz yapan ilk ülke oldu.
Türkiye’de ise hijyenik pedler temel ihtiyaç ürünü olmasına rağmen uzun yıllar temel tüketim ürünü sayılmayan ürünlere uygulanan vergi uygulamasına tabiydi. Mart 2022’de değişen uygulamayla bu ürünlere uygulanan %18’lik KDV oranı %8’e indirildi; ancak 2023 yılında bu oran tekrar %10’a yükseltildi.
Uygulanan bu vergi indirimine rağmen yine de hijyenik pedler, regl olan pek çok birey için halen lüks ve ulaşılmaz durumda.
Regl ürünlerinin ücretsiz dağıtımı başlı başına bu sorunu çözmeye yeterli değil; zira halen bir tabu olarak görülen bu konu eğitimden sağlığa, ekonomiden siyasete pek çok alanı ilgilendiren girift bir mesele.
Ancak regl yoksulluğuyla mücadelede yapılacak her türden dayanışma, “menstrüel adalet”e giden yolu kısaltmaya yarayabilir. Siz “Pedi olan var mı?” diye sormaya çekinirken belki de biri çoktan bunu düşünüp harekete geçmiştir.
beije, satışları askıya aldı
Bugüne kadar bağış kültürüyle milyonlarca insanın hayatına dokunan beije, bu Black Friday’de ters köşe bir hareketle web sitesini alışverişe kapatarak tüketim yerine dayanışmayı, kısa süreli indirimler yerine ise uzun vadeli faydayı önceliyor. 28 Kasım Cuma, tüm gün devam edecek kampanyaya dahil olmak ve dayanışmanın bir parçası olmak için:
TIKLAYazan:
Sinem Hızarcı
Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler okudu. Kültürel İncelemeler üzerine çalışıyor.
