Bu yıl Euroleague Final Four, tarihte ilk kez Avrupa kıtasının dışında, Birleşik Arap Emirlikleri’nin başkenti Abu Dabi’de düzenlenecek. Fenerbahçe Beko ise oradaki tek temsilcimiz olarak kupayı Türkiye’ye getirmenin peşinde olacak. 

Sarı-Lacivertliler üst üste ikinci, toplamda yedinci kez Avrupa’nın en büyük dört takımı arasında. Geçmişte, 2017’de Türkiye’ye kupayı ilk kez getirerek tarihe geçmişlerdi. Daha sonra Efes’in 2021 ve 2022’deki dublesi geldi. 

Aslında bu başarılar son birkaç yıla özgü performanslar değil. 2000’lerden beri süregelen bu Final Four kültürü, başarının sürdürülebilirliği açısından anlam taşıyor.

Son 10 sezonda dokuz, toplamda ise 11. kez en büyük sahnede temsil ediliyoruz. Bir dönem yalnızca hayalini kurabildiğimiz bu sahne, artık Türk basketbolu için bir istisna değil, bir alışkanlık hâline geldi.

İstikrarlı hayal hakikattir

Efes Pilsen’in milenyumun başında önce Selanik, ardından Paris’te boy gösterdiği 2000 ve 2001 Final Four’ları hikâyenin ilk büyük adımlarıydı. 

Ancak o yılları anlamak için zamanı biraz daha geriye, 1980’lerin sonu ile 90’ların başına sarmak gerekir. O dönem Galatasaray, Eczacıbaşı ve Efes Pilsen ile yerel rekabet yüksek olsa da Avrupa kupalarında bir Türk takımının tur atlaması neredeyse mucizeydi. 1992’de Turgay Demirel’in federasyon başkanı seçilmesiyle birlikte altyapılar için hedef jenerasyonlar belirlendi.

Aynı yıl Efes’te de takımın başına altyapı takımını çalıştıran Aydın Örs getirilmişti. Avrupa’nın en iyilerinden Petar Naumoski’nin liderliğinde Tamer Oyguç, Murat Evliyaoğlu, Ufuk Sarıca ve Volkan Aydın gibi yerli oyuncularla kurulan kadro, adeta millî takım gibi sahipleniliyordu. 1996’da kazanılan Koraç Kupası, Türk basketbolunun Avrupa’daki ilk somut başarısı olarak tarihe geçti.

1999-2000 sezonu öncesinde Efes, üst üste üç sezon çeyrek finale ulaşarak istikrarlı bir ekip kimliği kazanmıştı. Koraç Kupası’nı kazanan kadroya yeni isimler eklenmişti. İbrahim Kutluay, Hidayet Türkoğlu, Ömer Onan ve Hüseyin Beşok’un jenerasyonu forma bulmaya başlamıştı. Sezon ortasında Aydın Örs ile yollar ayrıldı ve yerine yardımcısı Ergin Ataman getirildi. Çeyrek finalde Asvel’i geçen Efes, yıllar sonra Fenerbahçe ile yolları kesişecek olan Zeljko Obradovic’in Panathinaikos’una karşı Selanik’te direnemese de atılan doğru adımların karşılığını almaya başlamıştı.

2000-2001 sezonu öncesinde Efes’in tek hedefi, bir önceki Final Four’un tesadüf olmadığını kanıtlamaktı. Bu defa Ataman’ın koltuğunda Oktay Mahmuti vardı. Takımın önemli oyuncuları Hidayet Türkoğlu NBA’e, İbrahim Kutluay ise Yunan ekibi AEK’e transfer olmuştu. Yerlerini Mehmet Okur, Mirsad Türkcan, Kerem Tunçeri ve Kaya Peker gibi genç yerliler aldı. Hikâyenin sonunda şeytanın bacağını kıramayan Efes, yarı finalde bir kez daha aynı koç ve aynı takıma boyun eğdi.

Efes’in üst üste iki Final Four’u, milli takımlar seviyesinde ülkemizde düzenlenen 2001 Avrupa Şampiyonası’nda kazanılan gümüş madalya derken Türk basketbolu önemli bir virajı dönebilirdi. Ancak öyle olmadı. Sonraki yıllarda Efes rekabetçi yapısını daima korudu. Fakat Final Four sahnesinden uzun süre uzak kaldı. Yeniden o seviyeye çıkmak için daha önce canımızı yakmış birinin yurt sınırlarına girmesi gerekecekti.

Obradovic reformları

2006 yılında Fenerbahçe, Ülkerspor’un Euroleague haklarını satın alarak Türk basketbolunda tarihi bir adım attı. Dönemin başkanı Aziz Yıldırım, futbol dışı branşlar için yaptığı yatırım ve sponsorluk anlaşmalarıyla sarı-lacivertli kulüpte yeni bir vizyon ortaya koyuyordu. Bunların karşılığı olarak 2013 yazında daha önce 8 kez Euroleague kazanan Zeljko Obradovic göreve geldi. 

Obradovic’in vasatlığa tahammülü olmadığı iyi bilinirdi. Onun varlığı, spot ışıklarının altında olmak demekti. Ne yapıp edip doğru yapıyı kuracağından kimsenin şüphesi yoktu. Sadece biraz zamana ihtiyacı vardı. İlk üç sezon boyunca her yaz, yapılan transferlerle kafasındaki ideale bir adım daha yaklaştı. 2015’teki ilk Final Four başarısına rağmen aynı yaz Andrew Goudelock, Semih Erden ve Nemanja Bjelica gibi takımın önemli yıldızlarıyla yollar ayrıldı. Yerlerine birbirini daha iyi tamamlayan parçalar eklendi.