“Erkeklik en çok erkekleri ezer.” 

Erkeklik alanında çalışmalarıyla tanınan sosyal antropolog Prof. Dr. Tayfun Atay’ın 21 yıl önce, Toplum ve Bilim Dergisi'nde yazdığı bu cümle, erkeklik çalışmalarında en sık referans verilen sözlerden biri. Ona göre erkeklik, kadının sesini kısarken erkeğin kalbine saplanan bir hançer. Erkekler, her gün erkekliklerini kanıtlamak ve bu hançeri taşımak zorunda kalırken, insanlıklarından da eksiliyor. 

Atay’a göre, o dönemde erkekliğin kadına yönelik yıkıcı etkisi çok iyi biliniyordu ve Türkiye'de de uzun zamandır tartışılıyordu. Temel iddia, “erkekliğin kadını ezen bir ataerkil mekanizma, bir iktidar mekanizması olduğu” idi. Atay ise kadını dışarıdan yıkan bu mekanizmanın, erkeği de içeriden ve sessiz sedasız yıktığını, ataerkil kültürel ve politik iktidar mekanizmasının sadece kadına yönelik şiddet üretmediğini, erkeğin benliğine yönelik şiddet ürettiğini de vurguladı. Fakat 2000'lerin başında, Atay’ın savı hakkında farkındalık da yoktu mücadele de…

“Ezilen erkek” yaklaşımı tabii feministlerden tepki gördü. Atay eleştirilere cevaben, erkeğin kadına yönelik şiddeti en azından gündemde ve sorunsallaştırılıyor, dedi ve bunu üreten temel soruna, ataerkiye ve onunla şekillenen erkekliğe dikkat çekti.

Prof. Dr. Tayfun Atay ile çok tartışılan söyleminden 20 yıl sonra, erkekliği, Trump ve Erdoğan gibi sağ popülist erkek liderleri, erkeklerin erkeklik konusundaki sessizliğini, pornografinin etkilerini, incel hareketini, Kral Kaybederse dizisindeki Kenan Baran karakterinin Türkiye’de erkeklik açısından anlamını, antropolojik olarak ataerkinin neden ebedi olmadığını  ve başka bir erkeklik ile “iyi insan-erkek” olmanın olanaklarını konuştuk.

20 yıldan fazla bir zaman geçti, erkekliğe dair bakış açınız değişti mi? Bu cümleyi bugün revize eder misiniz?

Güzel soru bu. Ben de bunun üzerine kafa yordum aslında ama revize etmeyi düşünmüyorum. Benim o günkü çalışmalarımdan çıkan, zihnimde ve ruhumda oluşmuş sonuç, böyle bir ifadeyi dışavurmaktı. Ona hâlâ sahip çıkıyorum. Sorunlu mudur? Eleştirilebilir mi? Eleştirilebilir. Özellikle kadınlar cephesinden elbette eleştirilebilir. Onu da anlayışla ve saygıyla karşılarım.