Farkında mısınız, 2025 yılının henüz sadece dört ayı geride kalmışken tarımsal ürünlerin başına gelmeyen felaket kalmadı. Kuraklık, zirai don, dolu, fırtına, aşırı yağış, her geçen gün kendisini daha çok hissettiren su sorunu…
Tarımsal üretimde yaşanan bu olumsuzlukların büyük bir faturası olacak. Bu faturayı sadece çiftçi ve üreticiler değil, tüketici de ödeyecek. Her yaz gıda ürünlerinde beklenen mevsimsel fiyat düşüşü bu yıl pek olmayacak.
Sorun sadece yüksek fiyat, gıda enflasyonu da değil, gıda güvenliği de ciddi anlamda konuşulmaya başlandı. Pandemi döneminde olduğu gibi yine “açlık olur mu? kıtlık mümkün mü?” soruları sorulmaya başlandı.
Açlık veya kıtlık olmaz elbette ama tarım piyasalarında özellikle bazı ürünlerde sıkıntılar olacağı kesin. Fiyatlar daha şimdiden artmaya başladı.
Son 30 yılın en soğuk Nisan ayı yaşandı
Yaşanan felaketler arasında zirai don öne çıktı. Geçmiş yıllarda da zirai don yaşanıyordu. Fakat hiçbir zaman bu kadar yaygın ve etkili olmamıştı.
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı Türkiye’nin, son 30 yılın en soğuk nisan ayını ve belki de en yaygın zirai don felaketini yaşadığını söyledi.
Zirai don, aslında sadece nisan ayında yaşanmadı ancak en etkilisi oydu. Türkiye bu sene, şubat, mart ve nisan aylarında olmak üzere üç farklı zirai dondan etkilendi.
İlk olarak 21-25 Şubat tarihlerinde Adana, Mersin ve Hatay’da etkili olan zirai dondan sert çekirdekli meyveler, patates, marul, limon, portakal, sera ürünleri, buğday, arpa, mısır olmak üzere pek çok ürün zarar gördü.
İkinci olarak 21-22 Mart’ta Ege Bölgesi’nde yaşanan zirai dondan üzüm bağları ve erkenci çeşit meyveler ciddi hasar aldı.
Ancak asıl büyük felaket 9-13 Nisan tarihlerinde yaşandı. Tarım ve Orman Bakanlığı’na göre 34 ilde, Türkiye Ziraat Odaları Birliği’ne göre 65 ilde etkili olan bu zirai don felaketi nedeniyle meyveler başta olmak üzere ekili, dikili birçok ürün zarar gördü.
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı’nın açıklamasına göre zirai dondan zarar gören sadece 16 meyve var. Bunlar; armut, ayva, badem, ceviz, elma, erik, fındık, kayısı, kiraz, limon, mandalina, nektarin, portakal, şeftali, üzüm ve fıstık.
Tarım teşkilatının tespitleri, paylaşımları ve sahadan aldığımız bilgiler ise en çok etkilenen ürünlerin listesini biraz daha uzatıyor: Kayısı, üzüm, elma, fındık, kiraz, şeftali, nektarin gibi meyveler başta olmak üzere buğday, arpa, erken ekilen şekerpancarı ve mısır da zarar gören ürünler arasında.
Üretimdeki düşüş fiyatları artıracak
Yaşanan zirai don felaketi nedeniyle birçok üründe üretimin ciddi oranda azalması bekleniyor. Hasar tespiti devam ettiği için net rakamlar vermek kolay değil.
Ancak ilk tahminlere göre Malatya’da, kayısıda yüzde 90 hatta yüzde 100 zarar gören yerler var. Üreticiler “evde yemek için bile kayısı olmayacak” diyerek felaketin boyutunu anlatıyor.
Fındıkta belli rakımın üstündeki yerlerde yüzde 50’nin üzerinde zarar olduğu tahmin ediliyor. Türkiye’nin üretimde ve ihracatta dünyada lider konumda olduğu sultaniye kuru üzümünde zararın yüzde 60-70 seviyelerinde olacağı tahmin ediliyor.
