Tam da bu anda, yüzlerce insan bilgisayar veya telefon başında bir hayalin peşinde koşuyor: Kazanmak. Ancak bu hayal, pek çokları için zamanla bir bataklığa dönüşüyor. Kendilerine hâkim olamıyorlar; çünkü sistem böyle kurgulanmış. Onlar bahis oynadıkça, yasa dışı bahis baronlarından medya devlerine, futbol kulüplerinden sosyal medya fenomenlerine kadar uzanan bir kara para imparatorluğu daha da zenginleşiyor. Her ‘deneme’ bir hayata mal oluyor.
On binlerce insanın hayatını karartan, onları borç batağına sürükleyen, sevdiklerini kaybetmelerine yol açan bu bahis baronları kim? Hangi yollarla bu serveti büyütüyorlar? Kimler bilerek ve bilmeyerek onlara alet oluyor? Deyim yerindeyse sıradan insanlardan çaldıkları bu paraları devletin gözünün önünde nasıl aklıyorlar?
Ve daha da vahimi, bu kirli para döngüsünün insan hayatına etkileri ne boyutta?
Fayn araştırdı.
Bahis ekonomisinin boyutları: Trilyon dolarlık suç düzeni
Bugünlerde Türkiye’deki sabit gelirlilerin önemli bir bölümü, çok değil, bir on yıl önce ulaşabildiği mal ve hizmetlerin birçoğuna artık ulaşamıyor.
Hal böyle olunca, birçok insan kendini ek gelir arayışı içinde buluyor. Sanal kumar da bu arayışların sonunda çıkan yollardan bir tanesi.
Daha fazla kazanma umudu, merak ya da eğlence… Sağdan soldan fırlayan sanal kumar sitelerine, farklı sebeplerden bir kere girenin bir daha çıkışı biraz zor oluyor. Zamanla, beyinlerinde salgılanan bazı kimyasallar nedeniyle bağımlılık geliştiriyor, ilerleyen süreçte de farkında olmadan ya da bilerek, devasa bir suç ekonomisinin de parçası oluyorlar.
Bu devasa suç ekonomisini döndüren çarklardan biri de bu işe bir şekilde bulaşanların, “bu sefer farklı olacak” inancı. Sanal kumar bağımlılarının dayanışma için sosyal medyada kurduğu bir hesaptan ulaştığımız ve adını Zeynep olarak değiştirdiğimiz genç kadının babasına dair anlattıkları da bunu destekliyor:
“Benim hikâyem, babamın bahis bağımlılığıyla başladı. Babam, yıllarca bahis oynadı ve her seferinde ‘Bu sefer kazanacağım, hayatımız değişecek’ dedi. Ama hiçbir şey değişmedi, sadece daha kötüye gitti. Bir gün, annem babamın telefonunda bilmediğimiz numaralardan gelen tehdit mesajlarını fark etti. Meğer babam, borçlarını ödeyemediği için tefecilere bulaşmış. İlk başta evdeki altınlarımızı satmamızı istedi. Annem ağlayarak kabul etti ama yetmedi. Sonra arabamızı sattık. Yetmedi. Derken sıra benim eğitimime geldi. Üniversiteye gidiyordum ama artık masrafları karşılayamaz hale geldik. Babam yüzünden okulu bırakmak zorunda kaldım. En acısı, o bizi değil, bahis oynamayı tercih etti."
Yalnızca Zeynep’in değil, Türkiye’de sayısı onbinleri aşmış sayıda insanın yaşamını etkileyen yasadışı bahis pazarının küresel büyüklüğü, konu hakkında Kirli Çark adlı bir kitabı olan gazeteci Murat Ağırel’e göre, 2023 itibarıyla yıllık 1.7 trilyon dolara ulaşmış durumda. Aynı yıl, dünyanın 17. büyük ekonomisi olan Türkiye’nin GYSH’sinin bu rakamın gerisinde kalarak 1.024 trilyon olduğu düşünülünce küresel yasadışı bahisin geldiği nokta daha net ortaya çıkıyor.
Türkiye’deki yasadışı bahis ekonomisinin büyüklüğünün ise yılda 50 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. Bu rakam, 2025 yılı için neredeyse Milli Eğitim Bakanlığı bütçesine denk düşüyor.
Türkiye’deki yasa dışı bahis ekonomisinin büyüklüğünü tahmin etmek için bakılabilecek başka bir rakam da Maliye Bakanlığı verileri. Maliye Bakanlığına göre 2023 yılında henüz teşebbüs aşamasında, yasa dışı bahis şüphesi taşıyan yaklaşık 500 milyon lira ve 5,5 milyon dolarlık işlem engellendi. 2024 yılında aylık ortalama 20 bin civarında site, yine sanal bahis ve kumarda kullanıldığı şüphesiyle engellendi. Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) da 2022-2024 yıllarında 280 binden fazla banka hesabının yasa dışı bahis tahsilatı için kullanıldığını ve bu paranın suç örgütlerine gittiğini belirleyerek önlem aldı.
Peki bu devasa ekonomi nasıl dönüyor?
Sistem nasıl işliyor? Kazandırarak kaybettirmek
Sistem basit ama etkili çalışıyor.
Futbol maçı tahmininden canlı yayınlanan candy crush oyunundaki oyuncunun kaç puan yapacağına kadar, aklınıza ne gelirse her meselede sanal ortamlarda bahse girmek mümkün. Hatta Ceza Kanunu’yla yasaklanmış bir suç olmasına rağmen, canlı köpek dövüşleri yayınlayıp, hangi köpeğin hayatta kalacağı üzerine bile bahse girilebiliyor.
Yasa dışı bahis siteleri genellikle yurt dışı merkezli. Örneğin, 2024 yılının ilk dokuz ayında erişimi engellenen sitelerin 98 bini ABD, 32 bini Ermenistan ve 12 bini Hollanda’daydı.
Yasadışı bahis siteleri, Türkiye’de yasaklı olmalarına rağmen VPN üzerinden ulaşılabilir durumda. Telegram grupları ve sosyal medya reklamlarıyla da kullanıcılara ulaşıyorlar. Kullanıcılar, kredi kartı, havale veya kripto para ile bu sitelere para yatırıyor. Ancak kazananlar genellikle parasını çekemiyor, zira sistem oyunculara daha fazla kaybettirmek üzerine kurulu.
Oyuncuları bu sitelere çekmek için futbol kulüplerinden futbol oyuncularına, ünlülerden sahte insan hikayelerine kadar birçok yöntem kullanılıyor. Bu döngü içinde milyarlarca dolar aklanarak piyasaya sürülüyor.
Şimdi bu çarkın nasıl döndüğüne biraz daha yakından bakalım.
Üçlü güç: Futbol, medya, fenomenler
Yasadışı bahis sektörü, sadece internet üzerinden oynanan kumar oyunlarıyla sınırlı değil. Bu devasa çarkın dönmesini sağlayan üç büyük aktör var: futbol dünyası, medya ve sosyal medya fenomenleri.
Futbol dünyası, yasadışı bahis ağlarının en büyük besin kaynaklarından biri. Avrupa’da ve Güney Amerika’da birçok kulübün yasadışı bahis çeteleriyle bağlantılı olduğu biliniyor. Türkiye’de ise özellikle İstanbul'un büyük kulüpleri ve bazı Anadolu kulüpleri bu sistemle doğrudan veya dolaylı olarak temas hâlinde.
